به گزارش خبرنگار سلامت خبرگزاری تسنیم، آمارنامه دارویی کشور پس از وقفه‌ای 1.5 ساله، چهارشنبه هفته گذشته توسط سازمان غذاودارو منتشر شد و در اختیار پژوهشگران و فعالان صنعت دارو قرار گرفت. در این یادداشت ضمن بیان تاریخچه‌ای مختصر از نحوه شکل‌گیری آمارنامه، به بیان ویژگی‌های آمارنامه جدید پرداخته می‌شود.

تاریخچه آمارنامه دارویی

سازمان غذا و دارو از سال 1394 اقدام به انتشار آمارنامه دارویی کرد و این روند تا سال 97 ادامه یافت. در این آمارنامه‌ها تصویری کلی از بازار دارویی کشور بر اساس نوع دارو، سهم تامین‌کنندگان و ... ارائه می‌شد. در سال 97، آمارنامه‌ 8 ماه ابتدایی سال منتشر و پس از آن روند انتشار آمارنامه به مدت 1.5 سال متوقف شد. به منظور رفع نواقص آمارنامه‌های قبلی و همچنین بهینه‌سازی روند تهیه آمارنامه، سازمان غذا و دارو از اواخر سال 97 اقدام به دریافت داده‌های مربوط به شرکت‌های پخش دارو از طریق سامانه تیتک به صورت برخط کرد تا بتواند آمارنامه‌ای دقیق و برخط بر اساس داده‌های شرکت‌های پخش جمع‌آوری کند.

با تکمیل ارسال داده‌های شرکت‌های پخش به سامانه تیتک سازمان غذاودارو و صحت‌سنجی این داده‌ها توسط کارشناسان سازمان، آمارنامه دارویی کشور در سال 99 روز چهارشنبه 20 مرداد در سایت سازمان غذاودارو قرار گرفت.

ویژگی‌های آمارنامه جدید

آمارنامه جدید سال 99 دارای ویژگی‌هایی است که آن را از سایر آمارنامه‌های دارویی منتشر شده توسط سازمان غذا و دارو متمایز می‌کند. اولین ویژگی متمایز کننده آمارنامه جدید این است که این آمارنامه مبتنی بر داده‌های ارسالی شرکت‌های پخش به سامانه تیتک تهیه شده است و از آنجاکه تبادل داده بین این شرکت‌ها و سامانه تیتک بصورت برخط انجام می‌شود، سازمان غذاودارو آمارنامه آنلاین کشور را در اختیار دارد و مدیران سازمان می‌توانند از آن در جهت سیاست‌گذاری و پیش‌بینی مبتنی بر داده استفاده کنند.

دومین ویژگی متمایزکننده آمارنامه جدید این است که اطلاعات بیشتری از داروها در اختیار تحلیلگران قرار می‌دهد: کد فرآورده، بیولوژیک یا OTC بودن فرآورده، تولید تحت لیسانس، ماده موثره، تعداد در بسته و... از جمله اطلاعاتی است که به آمارنامه جدید اضافه شده است. این اطلاعات در هیچ یک از آمارنامه‌های قبلی وجود نداشتند بنابراین با اضافه شدن این اطلاعات به آمارنامه جدید، می‌توان تحلیل‌های پیچیده‌تری از بازار دارویی ایران ارائه داد.

نکته حائز اهمیت آن است که درصورتیکه شرکت‌های پخش دارو داده‌های صحیح در اختیار سازمان غذاودارو قرار دهند، علاوه بر انتشار به‌موقع و لحظه‌ای آمارنامه دارویی کشور، می‌توان اطلاعات جدید دیگری نیز بر آمارنامه افزود و تصویر دقیقتری از بازار دارویی کشور ارائه داد.

نمای کلی از بازار دارویی ایران

بر اساس آمارنامه دارویی سال 1399، بازار دارویی ایران یک بازار 34 هزار میلیارد تومانی است. در این بازار، 294 تأمین کننده دارو، 49 شرکت پخش، 6 هزار برند دارویی و 1929 ژنریک دارویی وجود دارد.

از نظر ریالی، 85 درصد از بازار دارویی ایران سهم تولید داخل و 15 درصد سهم واردات است. از سوی دیگر، 85 درصد از ارزش ریالی بازار دارویی مربوط به داروهای غیربیولوژیک و 15 درصد آن مربوط به داروهای بیولوژیک است.

طبق آمارنامه دارویی سال 99، داروهای رمدسیویر، آموکسی سیلین، کلوپیدوگرل و استامینوفن، چهار ژنریک پرفروش در سال 99 هستند. همچنین برندهای سینورا، آموکسی سیلین، رمدسیویر و رسیژن بیشترین سهم را از فروش ریالی بازار دارویی ایران به خود اختصاص داده‌اند.

در میان تأمین‌کنندگان دارو، داروسازی دکتر عبیدی با حدود 6 درصد، رتبه نخست فروش ریالی بازار دارویی ایران را به خود اختصاص داده است. اکتوورکو با حدود 5 درصد و سیناژن با حدود 4.5 درصد در رتبه دوم و سوم قرار گرفته‌اند.

در بین شرکت‌های پخش دارو، شرکت توزیع دارو پخش، پخش هجرت و پخش رازی با سهم حدود 10 درصد، به ترتیب سه رتبه نخست فروش ریالی بازار دارویی ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

داشبوردهای تعاملی آمارنامه دارویی ایران

به منظور تحلیل بیشتر داده‌های مربوط به آمارنامه دارویی، برای نخستین بار در کشور، داشبورد تعاملی آمارنامه دارویی سال 99 منتشر شده است. با استفاده از این داشبورد می‌توان بازار دارویی کشور را به صورت تعاملی مورد بررسی قرار داد (لینک آمارنامه).

در این داشبورد امکان جستجو براساس نام برند، نام ژنریک، تامین کننده و توزیع‌کننده فراهم شده است. این داشبورد به صورت مجزا امکان تحلیل فروش ریالی و فروش عددی را فراهم می‌کند. همچنین می‌توان با استفاده از قابلیت فیلترهایی که روی نمودارها وجود دارد، تحلیل‌های تعاملی و پیچیده از آمارنامه ارائه داد. در شکل زیر تصویری از داشبورد مدیریتی آمارنامه نشان داده شده است.

جمع بندی

آمارنامه‌های دارویی به پژوهشگران کمک می‌کنند که تحلیلی کلی از بازار دارویی ایران در اختیار داشته باشند و برای نیازمندی‌های آینده، پیش بینی‌ها و برنامه ریزی‌ها از آن استفاده نمایند. این آمارنامه‌ها می‌توانند مورد استفاده سیاست گذاران و همچنین فعالان صنعت دارو جهت برنامه ریزی در بخش تولید و یا واردات دارو، قرار بگیرند. به‌منظور انتشار آمارنامه‌های دقیق و برخط بایستی کلیه ذینفعان از جمله تامین کنندگان و توزیع کنندگان دارو، داده‌های خود را به صورت صحیح، دقیق و برخط به سامانه‌های الکترونیکی سازمان غذاودارو (تیتک) ارسال کنند.

انتشار داده‌های حاکمیتی توسط نهادها و دستگاه‌ها و تحلیل آن توسط کارشناسان و رسانه‌ها از ارکان حکمرانی خوب محسوب می‌شود. تحلیل داده در کسب‌وکارهای خصوصی بسیار رایج است اما در بخش دولتی و حاکمیتی تحلیل داده و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده هنوز جای پای خود را پیدا نکرده است. توسعه روزنامه‌نگاری داده‌محور یا دیتاژورنالیسم با هدف ارائه تصویری شفاف از نقاط ضعف و قوت حاکمیت و پیشرفت‌ها و پس‌رفت‌های آن از طریق اعداد و ارقام، اقدامی ضروری در فضای رسانه‌ای کشور است که بایستی توسط اصحاب رسانه دنبال گردد. در یادداشت فوق که به بهانه انتشار آمارنامه دارویی سال 1399 توسط سازمان غذاودارو نگارش شد، ضمن تحلیل آمارنامه دارویی ایران، تلاش شد تا ابعادی از دیتاژورنالیسم به تصویر کشیده شود.